SINGLE POST

ជម្រើសព្យាបាលសម្រាប់ជំងឺតំរងនោមរ៉ាំរ៉ៃ (Chronic Kidney Disease)

ការព្យាបាលជំងឺតំរងនោមរ៉ាំរ៉ៃអាចមានលក្ខណៈផ្សេងគ្នាពីករណីមួយទៅករណីមួយដោយផ្អែកទៅលើដំណាក់កាលរបស់ជំងឺ និងបញ្ហាសុខភាពរបស់អ្នកជំងឺដែលមាន។ វេជ្ជបណ្ឌិតរបស់អ្នកអាចសំណូមពរដោយផ្អែកលើមូលហេតុនៃជំងឺតំរងនោមរ៉ាំរ៉ៃរបស់អ្នក ដូចតទៅ៖

• ត្រួតពិនិត្យសម្ពាធឈាមរបស់អ្នក៖ អ្នកអាចរៀបរាប់ថ្នាំដែលសម្រាប់ទប់សម្ពាធឈាមរបស់អ្នក។ ការវាស់វែងដ៏ទៃទៀតសម្រាប់ទប់សម្ពាធឈាមរបស់អ្នក​រួមមាន ការធ្វើឲ្យមានស្ថេរភាពចំពោះទម្ងន់ដែលមានសុខភាពល្អ និងការញាំជាតិប្រៃឲ្យមានកំណត់។
• រក្សាជំងឺទឹកនោមផ្អែមរបស់អ្នកឲ្យមានលំនឹង៖ វាជាការសំខាន់ណាស់ដែលត្រូវត្រួតពិនិត្យកំរិតជាតិស្ករឲ្យបានត្រឹមត្រូវដើម្បីបង្ការជាមុនចំពោះជំងឺតំរងនោមរ៉ាំរ៉ៃ។
• ត្រូវធ្វើតាមផែនការរបបអាហារដើម្បីត្រួតពិនិត្យកំរិតប្រូតេអ៊ីន៖ វេជ្ជបណ្ឌិតរបស់អ្នកអាចផ្តល់អនុសាសន៍ឲ្យអ្នកឯកទេសខាងអាហាររូបត្ថម្ភ ឬចំណីអាហារនឹងធ្វើការជួយអ្នកដើម្បីធ្វើផែនការសម្រាប់របបអាហារមានដែលសុខភាពល្អដោយមានចំនួនប្រូតេអ៊ីន និងកាឡូរីត្រឹមត្រូវដើម្បីជួយរក្សាឲ្យទម្ងន់មានភាពស្ថេរភាពដែលទទួលយកបានត្រូវជាមួយដងខ្លួនរបស់អ្នក។
• បន្ថយភាពស្លេកស្លាំង៖ ដោយការប្រើថ្នាំដើម្បីជំរុញការផលិតនៃជាតិអ័រម៉ូនអេឡិចត្រូប៉ូរ៉ែស៊ិសដែលទទួលខុសត្រូវសម្រាប់ផលិតកោសិការគ្រាប់ឈាមក្រហម។ លើសពីនេះទៅទៀតឲ្យជាតិដើម្បីផ្គត់ផ្គង់កំរិតជាតិដែកឲ្យគ្រប់គ្រាន់។
• ការពារជំងឺឆ្អឹង៖ ត្រូវផ្គត់ផ្គង់លំនឹងរបស់កាល់ស្យូម និងផូស្វាត។ ជាតិផូស្វាតគឺមានភាពចាំបាច់សម្រាប់ឈាម។ កំរិតជាតិផូស្វាតកើនឡើងក្នុងឈាមអាចធ្វើឲ្យឆ្អឹងខ្សោយ។ ដើម្បីបង្ការឆ្អឹង ជាអនុសាសន៍ អ្នកត្រូវជៀសវាងបរិភោគអាហារដែលមានជាតិផូស្វាតខ្ពស់ ហើយវេជ្ជបណ្ឌិតរបស់អ្នកអាចចេញវេជ្ជបញ្ជាថ្នាំឈ្នោះ phosphorus binders ឲ្យលេបជាមួយអាហារ ឬក៏អាហារសំរ៉ន់ដើម្បីបង្ការការស្រូបជាតិផូស្វាតចូលទៅក្នុងចរន្តឈាម។ មានករណីជាច្រើន សារជាតិបន្ថែមរបស់វីតាមីន​Dនឹងក៏ជាអនុសាសន៏ផងដែរ។
• ការហាត់ប្រាណជាប្រចាំ៖ វាជាការណែនាំពីវេជ្ជបណ្ឌិតរបស់អ្នក។
• ជៀសវាងហានិភ័យនៃការមានជំងឺបេះដូង៖ ទាំងនេះដោយបូកបញ្ចូលជាមួយ ការគ្រប់គ្រងជំងឺទឹកនោមផ្អែម ជំងឺលើសសម្ពាធឈាម ជំងឺខ្វះគ្រាប់ឈាមក្រហម និង​ជាតិកូលេស្តេរ៉ុលខ្ពស់របស់អ្នក។
• ត្រូវបោះបង់ការជក់បារី បើសិនអ្នកនៅជក់៖ ការជក់បារីធ្វើមានជំងឺបេះដូង និងជំងឺតំរងនោមវិវត្តន៍កាន់តែធ្ងន់។
• ត្រូវជៀសវាងការប្រើថ្នាំបូរាណ ឬសារជាតិបន្ថែមរបស់ថ្នាំបូរាណ៖ ការសិក្សាមួយមកពីប្រទេសតៃវ៉ាន់បានបង្ហាញថា មនុស្សដែលប្រើសារជាតិបន្ថែមរបស់ថ្នាំបូរាណ មានប្រហែល ២០០​ ទៅ៣០០% ដែលមានការប្រឈមមុខខ្ពស់ដែលវិវត្តធ្វើឲ្យតំរងនោមខ្សោយ។
• ត្រូវណាត់ជួបវេជ្ជបណ្ឌិតឲ្យបានទៀងទាត់៖ ត្រូវត្រួតពិនិត្យអត្រាចម្រោះនៃតម្រងនោម (GFR) ទឹកនោម និងស្ថានភាពអាហាររូបត្ថម្ភទៅតាមកាលកំណត់។ ត្រូវធ្វើការពិភាក្សា សួរសំណូរ និងកត់់ត្រា លទ្ធផលតេស្ត និងសុខភាពរបស់អ្នក។

ថ្នាំប្រើសម្រាប់ជំងឺតំរងនោមរ៉ាំរ៉ៃ

អ្នកជំងឺត្រូវលេបថ្នាំជាច្រើនក្នុងគោលបំណងពន្យាការវិវត្តន៍ និងបង្ការផលវិបាករបស់ជម្ងឺតំរងនោម។

ពន្យាការវិវត្តន៍របស់ជម្ងឺតំរងនោម

• ត្រូវទប់ស្កាត់មូលហេតុរបស់ជំងឺ មានដូចជា ជំងឺទឹកនោមផ្អែមប្រភទ២ ជំងឺលើសសម្ពាធឈាម។ អ្នកជំងឺដែលមានជំងឺទាំងនេះដឹងថាមានការប្រឈមជាមួយបញ្ហាតំរងនោម។ សម្ពាធឈាម និងកំរិតជាតិស្ករក្នុងឈាមដែលមិនទាន់បរិភោគ ត្រូវតិចជាង ១៣០/៨៥ mmHg និង ១៣០មក្រ/ដេលីត្រ
• ត្រូវកំណត់របបអាហារដែលមានជាតិប្រូតេអ៊ីន
• ត្រូវយល់អំពីការប្រើប្រាស់ថ្នាំដើម្បីកាត់បន្ថយជាតិប្រូតេអ៊ីនក្នុងទឹកនោមនិងត្រួតពិនិត្យសម្ពាធឈាម

បង្ការ និងព្យាបាលផលវិបាកទាំងឡាយ

មុខងារចម្បងរបស់តំរងនោមគឺត្រួតពិនិត្យលំនឹងរបស់អេឡិចត្រូលីត្រ និងទឹកនៅក្នុងរាងកាយ បង្កើតសារធាតុ erythropoietin ដែលជាអ័រម៉ូនមួយជួយផលិតកោសិការគ្រាប់ឈាមក្រហម និងគ្រប់គ្រងជាតិកាល់ស្យូម និងជាតិផូស្វាត។ សារធាតុទាំងនេះដើរតួយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការផ្គត់ផ្គង់ម៉ាសរបស់ឆ្អឹង។ ការថយចុះមុខងាររបស់តំរងនោមអាចបណ្តាលឲ្យមានផលវិបាកផ្សេងៗ។

• ជំងឺសរសៃឈាមបេះដូង៖ សម្ពាធឈាមកើនឡើងជាលទ្ធផលនៃការកើនឡើងរបស់ទឹក និងការផលិតហួសហេតុពេករបស់អ័រម៉ូនដែលធ្វើឲ្យសរសៃឈាមរួមតូច វាបានកំពុងបង្កើននូវការប្រឈមមួយនៃការវិវត្តន៍ការឡើងសម្ពាធឈាម និងទទួលរងមកពីជំងឺខ្សោយបេះដូង។ ថ្នាំសម្រាប់ត្រួតពិនិត្យសម្ពាធឈាមអាចត្រូវបានចេញជាវេជ្ជបញ្ជា មានដូចជា ថ្នាំប្រឆាំងជាមួយការលើសសម្ពាធឈាម ថ្នាំប្រឆាំងជាមួយការលើសជាតិខ្លាញ់  ថ្នាំប្រឆាំងជាមួយកំណកឈាម។​អ្នកជំងឺអាចទទួលទានថ្នាំច្រើនជាងមួយប្រភេទដើម្បីប្រាកដថាសម្ពាធឈាមមានការត្រួតពិនិត្យបានល្អ។
• កំរិតប៉ូតាស្យូមក្នុងឈាមកើនខ្ពស់៖ ប៉ូតាស្យូមអាចកើនឡើងនៅក្នុងរាងកាយនៅពេលដែលមុខងារតំរងនោមមិនមានលទ្ធភាពគ្រាប់គ្រាន់ដើម្បីបញ្ចេញចោលចំនួនដែលលើសលុប។ អ្នកជំងឺអាចបង្ហាញនូវរោគសញ្ញាជាច្រើន ដែលរួមមាន ទន់ដៃជើង និងចង្វាក់បេះដូងដើរមិនស្មើ។ អ្នកជំងឺគួរចៀសវាងញាំចំណីអាហារដែលមានជាតិប៉ូតាស្យូមខ្ពស់ មានដូចជា ល្ហុង ចេក ឪឡឹក ផ្លែផ្លាំ(plum) ផ្លែឈើក្រៀម ទំពាំងបាយជូរ ជាដើម។​ ជាមួយនេះផងដែរ អ្នកជំងឺអាចត្រូវបានចេញវេជ្ជបញ្ជាឲ្យប្រើប្រាស់ថ្នាំដែលចងជាតិប៉ូតាស្យូម និងបញ្ចេញជាតិប៉ូតាស្យូមដែលលើសលុបទៅតាមលាមក។ ផលរំខានជារួមរបស់ថ្នាំទាំងនេះគឺធ្វើឲ្យទល់លាមក។
• ចំណុះជាតិទឹកលើសលុប៖ លក្ខណៈនេះកើតឡើងនៅពេលដែកតំរងនោមមិនអាចបញ្ចេញជាតិទឹកដែលលើស។ រោគសញ្ញាអាចមានចាប់ផ្តើមពីហើមនូវកំរិតមធ្យម ហត់ ទៅជាការហើមសួតដែលមានការកំរាមកំហែងដល់អាយុជីវិត។ ថ្នាំសម្រាប់បញ្ចុះជាតិទឹក ដូចវាថ្នាំបញ្ចុះទឹកនោមអាចត្រូវបានចេញវេជ្ជបញ្ជាឲ្យប្រើប្រាស់ និងបន្ថែមដោយការមានកំរិតច្បាស់លាស់នូវការញាំជាតិទឹក និងជាតិប្រៃប្រចាំថ្ងៃ។
• ភាពស្លេកស្លាំង៖ Erythropoietin​ បានជំរុញនៃការបង្កើតកោសិការគ្រាប់ឈាមក្រហម។  កំរិតអ័រម៉ូននេះបានធ្លាក់ចុះដោយសារការធ្លាក់របស់មុខងារតំរងនោម និងបណ្តាលឲ្យមានភាពស្លេកស្លាំង។ វេជ្ជបណ្ឌិតអាចចេញវេជ្ជបញ្ជាឲ្យចាក់ erythropoietin តាមក្រោមស្បែក និងឲ្យជាតិដែកដើម្បីឲ្យបា្រកដថារាងកាយរបស់អ្នកជំងឺអាចបង្កើតកោសិការឈាមក្រហមបាន។ អ្នកជំងឺអាចទទួលគ្រាប់ថ្នាំជាតិដែក បើសិនចំនួនជាតិដែកនៅមានកំរិតទាប។
• កំរិតផូស្វាតក្នុងឈាមកើនខ្ពស់៖ ដោយសារការបញ្ចេញជាតិផូស្វាតបានថយចុះ ស្ថានភាពនេះគឺត្រូវបានបូករួមបញ្ចូលជាមួយការធ្លាក់ចុះរបស់ជាតិផូស្វាតក្នុងជញ្ជាំងរបស់សរសៃឈាម និងដឹកនាំឲ្យមានស្ទះសរសៃឈាមនៅពេលក្រោយ។ បើសិនការបន្ថែមនេះកើតឡើងនៅសរសៃឈាមចម្បងរបស់បេះដូង វាអាចបណ្តាលឲ្យមានជំងឺក្រិនសរសៃឈាមបេះដូង ដែលអាចបណ្តាលឲ្យមានការថយចុះមុខងាររបស់បេះដូង។ អ្នកជំងឺគួរតែមានដែនកំណត់ចំពោះការញាំរបស់ពួកគេនូវអាហារដែលមានជាតិផូស្វាតខ្ពស់​​​ រួមានសាច់ ស៊ុត សណ្តែកក្រៀម ផលិតផលទឹកដោះគោស្រស់ ភេសជ្ជៈនានា ជាដើម ហើយបន្ទាប់មកត្រូវលេប phosphate binder មានដូចជាCalcium carbonate, calcium acetate, or aluminium hydroxide។
• អ័រម៉ូន parathyroid កើនឡើងបណ្តាលឲ្យឆ្អឹងចុះថយមេតាបូលីស៖ កំរិតផូស្វាតក្នុងឈាមកើនខ្ពស់ និងកំរិតជាតិកាល់ស្យូមក្នុងឈាមចុះថយអាចធ្វើឲ្យកើតមានឡើងការបញ្ចេញអ័រម៉ូនparathyroid។ ក្នុងស្ថានភាពនេះអាចបណ្តាលឲ្យមានកំហាប់របស់ឆ្អឹងខូចគុណភាព និងមានភាពមិនធម្មតា។ ដើម្បីកាត់បន្ថយអ័រម៉ូន parathyroid អ្នកជំងឺអាចត្រូវចេញវេជ្ជបញ្ជាឲ្យលេប calcitriol, cinacalcet។​
• កំរិតអាស៊ីតកើនឡើងក្នុងឈាម៖ ឈាមដែលមានជាតិអាស៊ីតអាចកើតមានដោយសារតំរងនោមមិនអាចបញ្ចេញសារធាតុអាស៊ីតសរីរាង្គឲ្យគ្រាប់គ្រាន់ ជាលទ្ធផល ​ក្នុងឆ្អឹងបានបាត់បង់​ឬកាត់បន្ថយកំលាំងរបស់សាច់ដុំ។ អ្នកជំងឺអាចត្រូវចេញវេជ្ជបញ្ជាឲ្យលេបថ្នាំសម្រាប់ស្ថានភាពបែបនេះ។​

ការណែនាំអំពីថ្នាំ

• អ្នកជំងឺ ឬសាច់ញាតិត្រូវជំរាបជូនវេជ្ជបណ្ឌិត ឬឱសថការីអំពីការប្រើប្រាស់ថ្នាំបច្ចុប្បន្នរបស់អ្នកជំងឺ ដោយរួមមានថ្នាំដែលយកមកពីក្រៅមន្ទីរពេទ្យ ថ្នាំដែលអាចទិញបាននៅផ្សា វីតាមីន ថ្នាំបុរាណ និងថ្នាំមិនឲ្យឃ្លានអាហារ។
• ថ្នាំ និងឱសថបុរាណខ្លះបានធ្វើឲ្យមានគ្រោះថ្នាក់ដល់តំរងនោម។ និងថ្នាំទាំងនោះអាចឲ្យមានអន្តរកម្មជាមួយថ្នាំតំរងនោមផងដែរ។ វីតាមីនខ្លះអាចបង្កើននៅក្នុងរាងកាយរបស់អ្នក ចាប់តាំងពីតំរងនោមមិនអាចឲ្យមានដំណើរការេវីតាមីននេះដូចធម្មតា។ សូមពិភាក្សាជាមួយវេជ្ជបណ្ឌិត ឬឱសថការីមុនការប្រើប្រាស់ថ្នាំទាំងនោះ។
• សម្រាប់ប្រសិទ្ធិភាព និងសុវត្ថិភាព សូមសួរវេជ្ជបណ្ឌិត ឬឱសថការីអំពីថ្នាំដែលចេញវេជ្ជបញ្ជាថ្មី  ការផ្លាស់ប្តូរកម្រិត និងរយៈពេលប្រើប្រាស់របស់វា។ បើសិនអ្នកមានថ្នាំចាស់ សូមប្រាកដថាស្លាករបស់វាត្រូវបិតថ្មី។

អ្នកគួរត្រូវបានជំរាបអំពី…

• ឈ្មោះ និងកម្រិតរបស់ថ្នាំ៖ អ្នកជំងឺគួរត្រូវដឹងឈ្មោះរបស់ថ្នាំ កម្រិត និងរបៀបដែលត្រូវប្រើប្រាស់។ អ្នកអាចរៀបចំជាបញ្ជីថ្នាំដោយខ្លួនឯងដើម្បីជួយខ្លួនអ្នកចាត់ចែងថ្នាំទាំងនោះយ៉ាងងាយស្រួល ឬដាក់ថ្នាំទាំងនោះជាមួយអ្នកគ្រប់ពេលមកជួបគ្រូពេទ្យ។ សម្រាប់អ្នកជំងឺឈឺតំរងនោម កម្រិតនៃការប្រើប្រាស់ចំពោះថ្នាំខ្លះគួរត្រូវបានបន្ថែមទៀតដោយផ្អែកទៅលើអត្រាចម្រោះនៃតម្រងនោម (creatinine clearance) និងមុខងារតំរងនោមដែលបានប៉ាន់ប្រមាណដែលគណនាដោយការវាស់វែងកម្រិត creatinine ពីក្នុងឈាម។
• ការចង្អុលបង្ហាញរបស់ថ្នាំ៖ ថ្នាំខ្លះអាចត្រូវបានប្រើប្រាស់សម្រាប់ជំងឺជាច្រើនប្រភេទ។​ អ្នកជំងឺគួរតែយល់អំពីការចង្អុលបង្ហាញដែលសម្រាប់ព្យាបាលដោយថ្នាំផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ពួកគេ និងលទ្ធផលរពឹងទុកពីថ្នាំទាំងនោះ។
• របៀបលេបថ្នាំត្រឹមត្រូវ៖ អ្នកអាចសួរឱសថការីអំពីរបៀបលេបថ្នាំត្រឹមត្រូវ និងពេលវេលាដែលត្រូវលេបទៅតាមស្ថានភាបរបស់អ្នក។ ថ្នាំខ្លះអ្នកអាចលេបត្រឹមតែបណ្តោះអាសន្នដោយផ្អែកទៅលើស្ថានភាពរបស់អ្នក។

អ្នកគួរធ្វើអ្វីនៅពេលដែលអ្នកភ្លេចលេបថ្នាំ

អ្នកគួរសួរឱសថការីរបស់អ្នកនៅពេលលាមការចង្អុលបង្ហាញឲ្យប្រើប្រាស់ខុសគ្នាសម្រាប់ថ្នាំនីមួយៗ។ ជាធម្មតា ថ្នាំគួរតែលេបភ្លាមនៅពេលអ្នកនឹកឃើញឡើងវិញ។ ប៉ុន្តែបើសិនវាជិតដល់ពេលសម្រាប់ដូសបន្ទាប់ សូមរំលងនូវដូសដែលភ្លេច និងចាប់បន្តដូសធម្មតារបស់អ្នកដូចកំណត់។ មិនត្រូវឲ្យមានដូសជាន់គ្នាទេ។